Sprzęgła cierne

W pojazdach samochodowych powszechnie stosuje się sprzęgła cierne, które przenoszą napęd dzięki siłom tarcia występującym między napędzającymi i napędzanymi elementami sprzęgła.

Zasada działania sprzęgła ciernego tarczowego. Elementami napędzającymi stale połączonymi z wałem korbowym silnika są: koło zamachowe i przesuwna tarcza dociskowa. Między kołem zamachowym i tarczą dociskową jest umieszczona napędzana tarcza sprzęgła, osadzona na wielowypuście wałka sprzęgłowego. Do tarczy sprzęgła z obu stron, są przymocowane okładziny cierne. Przy włączonym sprzęgle sprężyny dociskowe zaciskają tarczę sprzęgła między kołem zamachowym i tarczą dociskową. Występująca na styku tych elementów siła tarcia umożliwia przeniesienie momentu obrotowego.

Wyłączenie sprzęgła polega na odsunięciu tarczy dociskowej od koła zamachowego. Ustaje wtedy nacisk na tarczę sprzęgła i znika siła tarcia. Tarcza sprzęgła, a wraz z nią dalsze elementy układu napędowego, mogą wtedy wirować niezależnie od wału korbowego silnika. W celu odsunięcia tarczy dociskowej od koła zamachowego należy wcisnąć pedał sprzęgła. Ruch pedału jest przekazywany na tarczę dociskową za pośrednictwem łożyska wyciskowego oraz układu dźwigni.

W zależności od liczby zastosowanych tarcz rozróżnia się sprzęgła jedno-, dwu- lub wielotarczowe. Sprzęgła jednotarczowe i dwutarczowe są z reguły sprzęgłami suchymi, natomiast sprzęgła wielotarczowe pracują zwykle w oleju i są nazywane mokrymi.

Przykład konstrukcji sprzęgła ciernego jednotarczowego suchego. Naciśnięcie pedału sprzęgła powoduje przesunięcie łożyska wyciskowego w kierunku wału korbowego. Łożysko to naciska na dźwigienki wyłączające, które odsuwają tarczę dociskową luzując tarczę sprzęgła. Wałek sprzęgłowy z tarczą sprzęgła mogą wtedy wirować niezależnie od wału korbowego silnika.

W samochodach ciężarowych, w których przeniesienie znacznego momentu napędowego wymagałoby zastosowania sprzęgła o zbyt dużej średnicy zewnętrznej, stosuje się sprzęgła cierne dwutarczowe. W takich sprzęgłach między tarczą dociskową a kołem zamachowym znajdują się dwie tarcze sprzęgła, osadzone na wałku sprzęgłowym i oddzielone od siebie pośrednią tarczą dociskową.